Soya bitkisin əsas əkin texnologiyaları
Soya paxlalı bitki olduğundan əkin rotasiyasında mühüm yer tutur. Eyni zamanda havanın sərbəst azotunu torpağa bağladığı və torpaqda bol miqdarda üzvi maddə buraxdığı üçün torpağın məhsuldarlığını da artırır. Soya bitkisi torpaqdan çıxardığı azotun 33 %-i gövdəsində, yarpağında və köklərində toplayır.. Torpaqdan gələn xəstəliklərin qarşısını almaq üçün hər il eyni sahədə soya əkilməsindən çəkinmək lazımdır.
Soya bitkisindən yüksək məhsuldarlıq əldə etmək üçün ən təsirli amillərdən biri vahid sahəyə kifayət qədər bitki yetişdirməkdir. Bu əkilən soya toxumunun cücərməsindən asılıdır. Toxumların normal cücərmə göstərməsi üçün toxum yatağı çox yaxşı hazırlanmalı və torpaqda kifayət qədər nəm olmalıdır.
Soya əsas məhsul kimi aprelin ortalarından, torpağın temperaturu 12-13 ° C-yə çatdıqdan sonra becərilə bilər. Gec yetişən sortlar da aprel ayında əkilməlidir. Erkən sortların may ayının ortalarına qədər əkilmə şansı var. İkinci məhsul üçün ən yaxşı əkin müddəti taxıl yığımından dərhal sonra - iyun ayıdır. Bu dövrdə həddindən artıq istiyə görə suvarma lazım olduqda soya becərilməsini təxirə salmamaq üçün suvarmanın ən qısa müddətdə aparılmasına diqqət yetirilməlidir. İkinci məhsul əkinçiliyində, çox erkən sortlar xaricində əkin iyul ayına qədərdavam etdirilməlidir. Gecikmiş əkinlər məhsuldarlığı azaldır, bitki hündürlüyünü qısaldır və eyni zamanda məhsulun yetişməsində gecikmələrə səbəb olur və nəticədə qurutma problemləri yaranır. Əkində gecikmə varsa, yetişmə dövrü yağışlı bir dövrə təsadüf edə bilər. Bu da məhsul itkisi ilə nəticələnir.
Çeşid xüsusiyyətindən asılı olmayaraq əkiləcək soya toxumlarında tələb olunan əsas xüsusiyyətlər aşağıdakılardır.
• Cücərmə nisbəti 85 %-dən çox olmalıdır.
• Digər sortlarla qarışdırılmamalıdır.
• Xəstəliklərlə çirklənməməlidir.
• Toxumlar qırılmamalı, çatlamamalı və qırışmamalıdır.
• Toxumlar yeni ilin məhsulu olmalıdır.
• Məhsuldan sonrakı toxum dəstəyini almaq üçün sertifikatlaşdırılmış toxumdan istifadə etmək məcburidir.
Əsasən su ilə yaxşı təmin olunmuş şabalıdı, açıq-şabalıdı boz-qonur torpaqlar və s. soya üçün yararlıdır. Növbəli əkində soyanı dənli taxıl, qarğıdalı və pambıq bitkisindən sonra becərmək olar. Soyanı, soyadan, günəbaxandan, birillik dənli-paxlalılardan və çoxillik paxlalı yem otlarından sonra əkmək olmaz. Sələf dənli taxıl bitkiləri olarsa məhsul yığılan kimi küləş sahədən çıxarılmalı və kövşən yeri üzlənilməlidir. Birinci üzləməni 6-8 sm dərinlikdə üzləyici texnika ilə üzləmək, əgər ehtiyac varsa 2-ci üzləməni ağır diskli malalarla 10-12 sm dərinlikdə aparırlar. Üzləmədən 10-15 gün sonra sahə kotanla 28-30 sm dərinlikdə şumlanmalıdır. Qarğıdalıdan sonra sahə iki iz ağır diskli mala ilə disklənməli və bundan sonra əkin qatı dərinliyində (25-27 sm) şumlanmalıdır.
*4777 
