Kartofu əkin prosesindən məhsul yığımına qədər necə qorumaq olar?

İstehsalın intensivləşdirilməsi və müasir bitki mühafizə vasitələrinin istifadəsi, yeni avadanlıq və intensiv sortların seçilməsi, rəqəmsal sahə monitorinqi  xidmətlərindən istifadə və kənd təsərrüfatı texnologiyasının səriştəli qurulması – bütün bunlar  təhlükəsizlik və yüksək keyfiyyəti təmin etməklə yanaşı, lazımlı kartof istehsalını təmin etməyə imkan verir. Müasir bitki mühafizə preparatları  xəstəliklərə və ya zərərvericilərə qarşı yeni səviyyədə mübarizə aparır. Qoruma yalnız birbaşa bitkilərə təsir etməməli, həm də insanlar və ətraf mühit üçün təhlükəsiz olmalıdır.Toxumun keyfiyyəti çox vacibdir. Yaxşı toxum keyfiyyətli məhsulun 50% -ni təmin edir.

Kartof mühafizəsinin  əsas mərhələləri

*Əkin əvvəli emal

Əkin əvvəli müalicə kartof bitkisini qoruma texnologiyasında əsas və ən vacib tədbirlərdən biridir.  Gizli göbələk və ya bakterial infeksiya məhsulun miqdarına və keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. Əkin əvvəli müalicənin əsas vəzifəsi ana kök yumrularını və fidanları zərərdən qorumaqdır. Bundan əlavə, bu metod ekoloji cəhətdən daha təhlükəsiz hesab olunur: böcək öldürücü sarğı maddələrinin istifadəsi, bitki yetişdirmə dövründə müalicə sayını azaldaraq torpaq biosenozunun yükünü azaldır.

Kartofda soyunma maddələrinin istifadəsinin tövsiyə olunan üsulu kök yumrularını müalicə etməkdir. Bu metod daha sağlam  səth örtüyü və  qoruma keyfiyyətinə nəzarət təmin edir. Ancaq daha çox tətbiq olunan üsul, kartof əkərkən torpağa dərman əlavə etməkdir. Bu metodun çətinliyi ondan ibarətdir ki,  kök yumrularının işlənmə keyfiyyətinə nəzarət etmək lazımdır. Başqa bir dərman qrupunun - torpağa gətirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş funqisidlərin istifadəsi, bitkinin torpaqdan daim alınması, bitki vasitəsilə sistemli hərəkət etməsi və uzunmüddətli təsiri sayəsində xəstəliklərə daha etibarlı və uzunmüddətli nəzarət təmin edir.

Əkin əvvəli emalın digər vacib xüsusiyyəti də  məhsulun keyfiyyətinə birbaşa təsir etməsidir. Patogenlər  eyni zamanda məhsulun kök yumrularına  təsir edir və kifayət qədər nəzarət edilmədikdə   çox vaxt keyfiyyətsiz məhsul əldə edilir. 

Əkindən  əvvəl tətbiq edilən bitki mühafizə preparatları təxminən aşağıdakı qruplara bölünə bilər:

• Xəstəlikləri və zərərvericiləri yatırmaq üçün nəzərdə tutulmuş təmas, lokal sistemli və ya sistemli fəaliyyət monopreparatları. Onların üstünlüyü müəyyən bir zərərverici və ya patogen növünü hədəf almaqdır.
• Həm insektisid, həm də funqisid komponentləri olan, bitki örtüyünün erkən mərhələlərində rizoktoniyaya qarşı qorunmaq üçün nəzərdə tutulmuş, həmçinin həşərat zərərvericilərinə qarşı mübarizə apara bilən insektofungisidal preparatlar
• Əkin zamanı torpağa tətbiq edilən göbələk preparatları. Bu cür dərmanlar patogenlərin mümkün olan ən geniş spektrini idarə etmək məqsədi daşıyır və iddia edilən sistematik hərəkətlə bitkinin yoluxmasının uzun müddət  qarşısını alır.

*Alaqlara qarşı mübarizə

Alaqlara qarşı mübarizə aparan əsas köməkçilərdən biri herbisidlərdir. Bu vasitə kartofu qorumaq və keyfiyyətli məhsul əldə etmək üçün ikinci məcburi maddə hesab edilir. Yabanı otlara qarşı mübarizə vacibdir, çünki məhsulun ölçüsü birbaşa bitkilərin böyümə dövründə aldığı qida miqdarından asılıdır.

Risk faktorları: əkinlərin çirklənməsi,  xəstəlik  və zərərvericilərin çoxalması, fitotoksiklik və "sərt" herbisidlərin istifadəsindən məhsuldarlığın  azalması

Kartof herbisidlərinin hazırkı bazarı genişdir, lakin çox müxtəlif deyil. Xüsusi qrup preparatlar üçün əsas tələb məhsula fitotoksik təsirlər göstərməmək və eyni zamanda qorumanı təmin etməkdir.  Bura əsas bir məqam da odur ki, bitki mühafizəsində vacib bir komponent yalnız dərmanı seçmək deyil, eyni zamanda düzgün tətbiq etməkdir. Bu vəziyyətdə  hava şəraiti, emal müddəti, məhsul fazası, tətbiq keyfiyyəti, torpaq növü kimi nüanslar diqqətə alınmalıdır.

Xəstəlikdən qorunma

Sahədəki kartofu təsir edən əsas xəstəliklər gec yanma və alternariyadır. Bu xəstəliklərin təsir gücü bölgəyə və sahəyə görə dəyişir,  lakin məhsula dəyən  zərərin əsas mənbəyi hesab olunur. Suvarılan sahələrdə kartofa ən çox ziyan vuran virus xəstəlikləri, ziyanvericilərdən məftil qurdu, kolorado böcəyi, kələm sovkası və kartof güvəsidir. Dağlıq sahələrdə isə kartofa daha çox zərər verən xəstəlik fitoftora , ziyanverici isə kolorado böcəyidir. Virus xəstəliklərinə qarşı mübarizə tədbiri olaraq  virusları yayan mənənələrin uçuş dövründə uyğun dərmanla çilənməsi həyata keçirilir. Müxtəlif növ xəstəliklərlə mübarizə də isə infeksiyaya nəzarət etmək və daha sonra xüsusi dərmanlarla yoluxmanın qarşısı alınmalıdır.

Vacib! Yüksək keyfiyyətli kartof əldə edilməsində digər bir vacib cəhət də sarğı və gübrələrin köməyi ilə bitki toxunulmazlığını dəstəkləməkdir. Yəni, əlavə qidalanma məhsulun stresli vəziyyətə daha yaxşı dözməsinə, xəstəliklərlə mübarizə aparmasına və sağlam məhsul yığmasına imkan verir.   Bitki yetişdirmə dövründə dərmanın iki-üç dəfə istifadəsi bitkilərin stresli şərtlərə qarşı müqavimətini əhəmiyyətli dərəcədə artırır, məhsuldarlığı  və ən əsası keyfiyyətini artırır.